ماده ۱ – جهت تحقق اصل پنجاهم (۵۰) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران وبه منظور حفظ محیط زیست کشور از آثار زیانبار پسماندها و مدیریت بهینه آنها، کلیه‌وزارتخانه‌ها و سازمانها و مؤسسات و نهادهای دولتی و نهادهای عمومی غیردولتی که‌شمول قانون بر آنها مستلزم ذکر نام می‌باشد و کلیه شرکتها و مؤسسات و اشخاص حقیقی‌و حقوقی موظفند مقررات و سیاستهای مقرر در این قانون را رعایت نمایند.
ماده ۲ – عبارات و اصطلاحاتی که در این قانون به کار رفته است دارای معانی زیر‌می‌باشد:
الف – سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست
ب – پسماند: به مواد جامد، مایع و گاز (غیر از فاضلاب) گفته می‌شود که به طور‌مستقیم یا غیرمستقیم حاصل از فعالیت انسان بوده و از نظر تولیدکننده زائد تلقی می‌شود.پسماندها به پنج گروه تقسیم می‌شوند:
- پسماندهای عادی: به کلیه پسماندهایی گفته می‌شود که به صورت معمول از فعالیتهای روزمره انسانها‌در شهرها، روستاها و خارج از آنها تولید می‌شود ازقبیل زباله‌های خانگی و نخاله‌های‌ساختمانی.
- پسماندهای پزشکی (بیمارستانی): به کلیه پسماندهای عفونی و زیان‌آور ناشی از بیمارستانها، مراکز بهداشتی، درمانی،آزمایشگاههای تشخیص طبی و سایر مراکز مشابه گفته می‌شود. سایر پسماندهای‌خطرناک بیمارستانی از شمول این تعریف خارج است.
- پسماندهای ویژه: به کلیه پسماندهایی گفته می‌شود که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص‌خطرناک از قبیل سمیت، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن به‌مراقبت ویژه نیاز داشته باشد و آن دسته از پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای‌عادی، صنعتی، کشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند جزء پسماندهای ویژه محسوب‌می‌شوند.
- پسماندهای کشاورزی: به پسماندهای ناشی از فعالیتهای تولیدی در بخش کشاورزی گفته می‌شود از قبیل‌فضولات، لاشه حیوانات (دام، طیور و آبزیان) محصولات کشاورزی فاسد یا غیر قابل‌مصرف.
- پسماندهای صنعتی: به کلیه پسماندهای ناشی از فعالیتهای صنعتی و معدنی و پسماندهای پالایشگاهی‌صنایع گاز، نفت و پتروشیمی و نیروگاهی و امثال آن گفته می‌شود از قبیل براده‌ها، سرریزها‌و لجن‌های صنعتی.
ج – مدیریت اجرایی پسماند: شخصیت حقیقی یا حقوقی است که مسؤول‌برنامه‌ریزی، ساماندهی، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به تولید، جمع‌آوری،ذخیره‌سازی، جداسازی، حمل ونقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندها و همچنین‌آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه می‌باشد.
1-دفع: کلیه روشهای از بین بردن یا کاهش خطرات ناشی از پسماندها ازقبیل‌بازیافت، دفن بهداشتی، زباله‌سوزی.
2-پردازش: کلیه فرایندهای مکانیکی، شیمیایی، بیولوژیکی که منجر به تسهیل درعملیات دفع گردد.
د – منظور از آلودگی همان تعریف مقرر در ماده (۹) قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست
– مصوب ۱۳۵۳.۳.۲۸ – است.
تبصره ۱ – پسماندهای پزشکی و نیز بخشی از پسماندهای عادی، صنعتی وکشاورزی که نیاز به مدیریت خاص دارند، جزو پسماندهای ویژه محسوب می‌شوند.
تبصره ۲ – فهرست پسماندهای ویژه ازطرف سازمان، با همکاری دستگاههای‌ذی‌ربط تعیین و به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست خواهد رسید.
تبصره ۳ – پسماندهای ویژه پرتوزا تابع قوانین و مقررات مربوط به خود می‌باشند.
تبصره ۴ – لجن‌های حاصل از تصفیه فاضلابهای شهری و تخلیه چاههای جذبی‌فاضلاب خانگی درصورتی که خشک یا کم رطوبت باشند، در دسته پسماندهای عادی‌قرار خواهند گرفت.
ماده ۳ – مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است با همکاری‌وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سایر دستگاهها حسب مورد، استاندارد‌کیفیت و بهداشت محصولات و مواد بازیافتی و استفاده‌های مجاز آنها را تهیه نماید.
ماده ۴ – دستگاههای اجرایی ذی‌ربط موظفند جهت بازیافت و دفع پسماندها‌تدابیر لازم را به ترتیبی که در آیین‌نامه‌های اجرایی این قانون مشخص خواهد شد، اتخاذ‌نمایند.
آیین‌نامه اجرایی مذکور می‌بایستی دربرگیرنده موارد زیر نیز باشد:
- مقررات تنظیم شده موجب گردد تا تولید و مصرف، پسماند کمتری ایجاد‌نماید.
- تسهیلات لازم برای تولید و مصرف کالاهایی که بازیافت آنها سهل‌تر است،فراهم شود و تولید و واردات محصولاتی که دفع و بازیافت پسماند آنها مشکل‌تر است،محدود شود.
- تدابیری اتخاذ شود که استفاده از مواد اولیه بازیافتی در تولید گسترش یابد
- مسؤولیت تأمین و پرداخت بخشی از هزینه‌های بازیافت بر عهده تولیدکنندگان‌محصولات قرار گیرد
ماده ۵ – مدیریتهای اجرایی پسماندها موظفند براساس معیارها و ضوابط وزارت‌بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ترتیبی اتخاذ نمایند تا سلامت، بهداشت و ایمنی‌عوامل اجرایی تحت نظارت آنها تأمین و تضمین شود.
ماده ۶ – سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و سایر رسانه‌هایی که نقش‌اطلاع‌رسانی دارند و همچنین دستگاههای آموزشی و فرهنگی موظفند جهت‌اطلاع‌رسانی و آموزش، جداسازی صحیح، جمع‌آوری و بازیافت پسماندها اقدام و با‌سازمانها و
مسؤولین مربوط همکاری نمایند.
تبصره – وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی، صنایع و معادن، کشور و بهداشت، درمان‌و آموزش پزشکی به منظور کاهش پسماندهای کشاورزی، موظفند نسبت به اطلاع‌رسانی‌و آموزش روستائیان و تولیدکنندگان اقدام لازم را به عمل آورند.
ماده ۷ – مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها‌و حریم آنها به عهده شهرداریها و دهیاریها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداریها و‌دهیاری‌ها به عهده بخشداریها می‌باشد. مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به‌عهده تولیدکننده خواهد بود. درصورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداریها،دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.
تبصره – مدیریتهای اجرایی می‌توانند تمام یا بخشی از عملیات مربوط به‌جمع‌آوری، جداسازی و دفع پسماندها را به اشخاص حقیقی و حقوقی واگذار نمایند.
ماده ۸ – مدیریت اجرایی می‌تواند هزینه‌های مدیریت پسماند را از تولیدکننده‌پسماند با تعرفه‌ای که طبق دستورالعمل وزارت کشور توسط شوراهای اسلامی برحسب‌نوع پسماند تعیین می‌شود، دریافت نموده و فقط صرف هزینه‌های مدیریت پسماند‌نماید.
ماده ۹ – وزارت کشور باهماهنگی سازمان موظف است برنامه‌ریزی و تدابیر لازم‌برای جداسازی پسماندهای عادی را به عمل آورده و برنامه زمان‌بندی آن را تدوین نماید.مدیریتهای اجرایی مندرج در ماده (۷) این قانون موظفند در چارچوب برنامه فوق و در‌مهلتی که در آیین‌نامه اجرایی این قانون پیش‌بینی می‌شود، کلیه پسماندهای عادی را‌به‌صورت تفکیک شده جمع‌آوری، بازیافت یا دفن نمایند.
ماده ۱۰ – وزارت کشور موظف است دراجرای وظایف مندرج در این قانون ظرف‌مدت شش ماه پس از تصویب این قانون، نسبت به تهیه دستورالعمل تشکیلات و‌سامان‌دهی مدیریت اجرایی پسماندها در شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها اقدام‌نماید.
ماده ۱۱ – سازمان موظف است با همکاری وزارتخانه‌های بهداشت، درمان و‌آموزش پزشکی(درمورد پسماندهای پزشکی)، صنایع و معادن، نیرو و نفت (درمورد‌پسماندهای صنعتی و معدنی)، جهاد کشاورزی ( درمورد پسماندهای کشاورزی) ضوابط و‌روشهای مربوط به مدیریت اجرایی پسماندها را تدوین و در شورای‌عالی حفاظت محیط‌زیست به تصویب برساند. وزارتخانه‌های مذکور مسؤول نظارت بر اجرای ضوابط و‌روشهای مصوب هستند.
ماده ۱۲ – محلهای دفن پسماندها براساس ضوابط زیست‌محیطی توسط وزارت‌کشور با هماهنگی سازمان و وزارت جهاد کشاورزی تعیین خواهد شد.
تبصره ۱ – شورای عالی شهرسازی و معماری موظف است در طرحهای ناحیه‌ای‌جامع، مناطق مناسبی را برای دفع پسماندها درنظر بگیرد.
تبصره ۲ – وزارت کشور موظف است اعتبارات، تسهیلات و امکانات لازم را جهت‌ایجاد و بهره‌برداری از محلهای دفع پسماندها رأساً یا توسط بخش خصوصی فراهم‌نماید.
ماده ۱۳ – مخلوط کردن پسماندهای پزشکی با سایر پسماندها و تخلیه و پخش‌آنها در
محیط و یا فروش، استفاده و بازیافت این نوع پسماندها ممنوع است.
ماده ۱۴ – نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه تابع مقررات کنوانسیون بازل و‌با نظارت مرجع ملی کنوانسیون خواهد بود. نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه‌تابع آئین‌نامه اجرایی مصوب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده ۱۵ – تولیدکنندگان آن دسته از پسماندهایی که دارای یکی از ویژگی‌های‌پسماندهای ویژه نیز می‌باشند، موظفند با بهینه‌سازی فرآیند و بازیابی، پسماندهای خود‌را به حداقل برسانند و درمواردی که حدود مجاز در آیین‌نامه اجرایی این قانون پیش‌بینی‌شده است، در حد مجاز نگهدارند.
ماده ۱۶ – نگهداری، مخلوط کردن، جمع‌آوری، حمل و نقل، خرید و فروش، دفع،صدور و تخلیه پسماندها در محیط برطبق مقررات این قانون و آیین‌نامه اجرایی آن خواهد‌بود. درغیر این صورت اشخاص متخلف به حکم مراجع قضایی به جزای نقدی در بار اول‌برای پسماندهای عادی از پانصد هزار (۰۰۰ ۵۰۰) ریال تا یکصد میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۱۰۰)ریال و برای سایر پسماندها از دو میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۲) ریال تا یکصد‌میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۱۰۰) ریال و درصورت تکرار، هر بار به دو برابر مجازات قبلی در این‌ماده محکوم می‌شوند.
متخلفین از حکم ماده (۱۳) به جزای نقدی از دو میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۲) ریال تا‌یکصد میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۱۰۰) ریال و درصورت تکرار به دوبرابر حداکثر مجازات و‌درصورت تکرار مجدد هر بار به دو برابر مجازات بار قبل محکوم می‌شوند.
ماده ۱۷ – متخلفین از حکم ماده (۱۴) این قانون موظفند پسماندهای مشمول‌کنوانسیون بازل را به کشور مبدأ اعاده و یا درصورت امکان معدوم کردن در داخل تحت‌نظارت و طبق نظر سازمان (مرجع ملی کنوانسیون مذکور در ایران) با هزینه خود به نحو‌مناسب دفع نمایند. در غیر این صورت به مجازاتهای مقرر در ماده (۱۶) محکوم خواهندشد.
ماده ۱۸ – در شرایطی که آلودگی، خطر فوری برای محیط و انسان دارد، با اخطار‌سازمان و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، متخلفین و عاملین آلودگی موظفند‌فوراً اقداماتی را که منجر به بروز آلودگی و تخریب محیط زیست می‌شود متوقف نموده و‌بلافاصله مبادرت به رفع آلودگی و پاکسازی محیط نمایند. درصورت استنکاف، مرجع‌قضایی خارج از نوبت به موضوع رسیدگی و متخلفین و عاملین را علاوه بر پرداخت‌جریمه تعیین شده ملزم به رفع آلودگی و پاکسازی خواهد نمود.
ماده ۱۹ – در تمام جرایم ارتکابی مذکور، مرجع قضایی مرتکبین را علاوه بر‌پرداخت جریمه به نفع صندوق دولت، به پرداخت خسارت به اشخاص و یا جبران‌خسارت وارده بنا به درخواست دستگاه مسؤول محکوم خواهد نمود.
ماده ۲۰ – خودروهای تخلیه‌کننده پسماند در اماکن غیرمجاز، علاوه بر مجازاتهای‌مذکور، به یک تا ده هفته توقیف محکوم خواهند شد.
تبصره – درصورتی که محل تخلیه، معابر عمومی، شهری و بین شهری باشد، به‌حداکثر میزان توقیف محکوم می‌شوند.
ماده ۲۱ – درآمد حاصل از جرایم این قانون به حساب خزانه‌داری کل کشور واریز و‌همه
ساله معادل وجوه واریزی از محل اعتبارات ردیف خاصی که در قوانین بودجه‌سنواتی پیش‌بینی می‌شود، دراختیار دستگاههایی که در آئین‌نامه اجرایی این قانون تعیین‌خواهند شد، قرار خواهد گرفت تا صرف آموزش، فرهنگ‌سازی، اطلاع‌رسانی و رفع‌آلودگی ناشی از پسماندها، حفاظت از محیط زیست و تأمین امکانات لازم در جهت‌اجرای این قانون گردد.
ماده ۲۲ – آئین‌نامه اجرایی این قانون توسط سازمان با همکاری وزارت کشور و‌سایر دستگاههای اجرایی ذی‌ربط حداکثر ظرف مدت شش ماه تهیه و به تصویب‌هیأت‌وزیران می‌رسد.
ماده ۲۳ – نظارت و مسؤولیت حسن اجرای این قانون برعهده سازمان می‌باشد. قانون فوق مشتمل بر بیست و سه ماده و نه تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه‌مورخ بیستم اردیبهشت ماه یکهزار و سیصد و هشتاد و سه مجلس شورای اسلامی‌تصویب و در
تاریخ ۱۳۸۳.۳.۹ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
ماده ۱ـ علاوه بر عبارات و اصطلاحات مندرج در ماده (۲) قانون مدیریت پسماندها مصوب ۱۳۸۳ ،عبارات و اصطلاحات زیر درمعانی مشروح مربوط به کار می رود :
1- قانون: قانون مدیریت پسماندها مصوب ۱۳۸۳
2- جداسازی: جداکردن زباله ها از یکدیگر
3- بازیافت: فرآیند تبدیل پسماند به مواد یا انرژی قابل استفاده مجدد
4- کارگروه ملی : کارگروه ملی مدیریت پسماندها
5- صندوق: صندوق ملی محیط زیست (موضوع بند “ب” ماده (۶۸) قانون برنامه چهارم توسعه‌اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۳
6- مؤسسه استاندارد: مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
7- جزء ویژه: آن دسته از پسماندهای ویژه ایجاد شده توسط اشخاصی که عمدتا تولید کننده پسماندعادی هستند.
8- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
ماده ۲ـ برای دستیابی به هماهنگی بین دستگاههای مذکور در قانون، کارگروه ملی با ترکیب زیر تشکیل‌می‌شود:
1- رییس سازمان حفاظت محیط زیست (رییس کارگروه)
2- معاون وزارت کشور (رییس سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور)
3- معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
4- معاون وزارت صنایع و معادن
5- معاون وزارت نفت
6- معاون وزارت نیرو
7- معاون وزارت جهادکشاورزی
8- معاون مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران
9- معاون سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
10- معاون سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
11- معاون شهرداری تهران
12- معاونان سایر دستگاهها حسب مورد
تبصره ـ کارگروه استانی جهت هماهنگی در سطح استان با ترکیب مدیران دستگاههای مذکور در استان‌به مسؤولیت معاون امور عمرانی استانداری و دبیری مدیرکل دفتر شهری و روستایی استانداری تشکیل می‌گردد.
کارگروه مذکور می تواند درصورت لزوم کارگروههای شهرستانی را با ترکیب مشابه به مسؤولیت معاون فرماندار در سطح شهرستانها تشکیل دهد.
ماده ۳ – وظایف کارگروه ملی با رعایت قانون به شرح زیر می باشد:
1 – تدوین، تنظیم و بازنگری جداول فهرست پسماندهای موضوع تبصره(۲) ماده (۲) قانون برایتصویب در شورای عالی حفاظت محیط زیست.
دستگاهها باید فهرست پسماندهای ویژه موردنظر خود را به کارگروه ملی اعلام نمایند و دستگاههای‌پیشنهاد دهنده در هنگام بررسی موارد پیشنهادی خود با حق رای در کارگروه حضور می یابند.
2- ایجاد هماهنگی بین دستگاهها، برای پیشنهاد استانداردهای مقرر در قانون به مؤسسه استاندارد.
3- ایجاد هماهنگی بین دستگاههای مجری قانون در اجرای امور فرهنگی، آموزشی و اطلاع رسانی.
4- پیشنهاد اصلاح فهرست موضوع ماده (۱۲) آیین‌نامه ناظر بر اخذ هزینه های بازیافت از تولیدکنندگان‌و واردکنندگان.
5- پیشنهاد برای گسترش استفاده از مواد اولیه بازیافتی.
6- پیشنهاد ضوابط و دستورالعملهای مربوط به :
الف- دفع، پردازش و بازیافت پسماندها
ب- حدود تشخیص پسماندهای ویژه پ شیوه های تولید و مصرف به نحوی که پسماند کمتری ایجادشود.
ت- چگونگی واگذاری مدیریت اجرایی پسماندها به اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی سرمایه گذاری‌در امور مدیریت پسماندها.
۷ – ارایه سایر پیشنهادهای مرتبط با مدیریت پسماندها.
ماده ۴ – مدیریت های اجرایی پسماندهای عادی باید طرح جامع و تفصیلی مدیریت پسماند را به‌گونه‌ای تهیه کنندکه در مراکز استانها و همچنین شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تا پایان سال۱۳۹۰ و در سایر شهرها و روستاها تا پایان سال ۱۳۹۲، همه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده‌جمع آوری نمایند.
تبصره ۱ – طرح جامع یادشده در کارگروه تبصره ماده(۲) این آیین‌نامه و طرح تفصیلی آن در شورای‌اسلامی مربوط تصویب می شود.
تبصره ۲ – جزء ویژه پسماندهای عادی و کشاورزی، پسماند عادی محسوب نشده اما مدیریت اجرایی‌آن به عهده مدیریت اجرایی پسماند عادی می باشد که در برنامه راهبردی مدیریت پسماند عادی، اجزای آن‌پیش بینی خواهد شد.
تبصره ۳ – اعتبارات موردنیاز برای آموزش و اطلاع رسانی پسماندها توسط وزارت کشور(سازمان‌شهرداریها و دهیاریهای کشور) تامین خواهد شد.
ماده ۵ – وزارت کشور باید با هماهنگی سازمان شیوه نامه های اجرایی مدیریت پسماندهای عادی وکشاورزی و پسماند ویژه تبدیل شده به پسماند عادی از قبیل تولید، ذخیره سازی، جمع آوری، جداسازی،حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع را با رعایت ماده(۱۱) قانون، شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تهیه وبه مورد اجرا گذارد..
تبصره – شیوه‌نامه های موضوع این ماده پس از تهیه و انتشار در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایرانبه منزله اعلام بوده و لازم الاجرا می باشد.
ماده ۶ـ وزارت کشور موظف است:
1. ضوابط، مقررات و دستورالعملهای قانونی را به مدیریتهای اجرایی پسماند عادی و شوراهای اسلامی ابلاغ نماید.
2. بانک اطلاعاتی مدیریت پسماندهای عادی و کشاورزی را تهیه و برای تکمیل بانک اطلاعاتی جامع‌پسماندها به سازمان ارایه نمایند.
3. محل دفع پسماندهای عادی را براساس ضوابط زیست محیطی و با هماهنگی سازمان و وزارت‌جهادکشاورزی تعیین نماید
4. شیوه نامه انعقاد قرارداد و ارجاع عملیات مدیریت پسماند به اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‌صلاح راتهیه نماید.
5. شیوه نامه های اجرایی سازماندهی اشخاص حقیقی و حقوقی که قبل از تصویب قانون و آیین‌نامه درعملیات مدیریت پسماند عادی فعالیت داشته اند را تهیه نماید.
6. با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تهیه شیوه نامه موضوع ماده (۵) قانون همکاری نماید.
ماده ۷- محلهای دفع تعیین شده پسماندها در صورت لزوم ، با اجرای مفاد قانون نحوه خرید و تملک دراختیار مدیریتهای اجرایی پسماندها قرار گرفته تا طبق ضوابط و مقررات مربوط بهره برداری گردد.
ماده ۸ – تولیدکنندگان پسماند عادی و اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول مراکز و مجتمع‌هایی که‌پسماند عادی تولید می کنند، از قبیل ساکنین منازل، مدیران و متصدیان مجتمع ها و شهرکها، اردوگاهها،سربازخانه ها، واحدها و مجتمع های تجاری، خدماتی، آموزشی، تفریحی و تفرجگاهی در قبال مدیریت‌اجرایی پسماند عادی پاسخگو بوده و ملزم به رعایت مقررات و شیوه نامه های آیین‌نامه می باشند.
ماده ۹ – کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به عملیات ساختمانی و عمرانی از هر قبیل در سطحشهر، روستا و بخش می‌نمایند، باید مقررات و شیوه نامه‌های مربوط در خصوص جداسازی، ذخیره و انتقال‌نخاله‌های ساختمانی را رعایت نمایند.
ماده ۱۰ – بخشداریها باید براساس شیوه نامه های ارسالی از طرف وزارت کشور نسبت به جمع آوری،حمل و دفع پسماندهای عادی بین راهی از قبیل پسماندهای رستورانها، پمپ بنزین ها و سایر تاسیسات‌اطراف راهها و حریم راهها اقدام نمایند.
تبصره‌ـ راهداریها باید در مدیریت پسماندهای حریم جاده ها و اماکن بین راهی با بخشداری ها همکاری‌نمایند.
ماده ۱۱-کلیه مراکز تولیدکننده پسماندهای ویژه همچنین تولیدکنندگان جزء ویژه پسماند عادی(خانگی) باید نسبت به جداسازی پسماندهای ویژه از پسماندهای عادی در محل تولید اقدام نمایند.
ماده ۱۲- تولیدکنندگان و واردکنندگان اقلام مشروح زیر باید پسماند حاصل از کالاهای خود را بازیافت نمایند.
درصورتی که نتوانند به این امر اقدام نمایند، باید برابر نیم در هزار ارزش کالارا همزمان با فروش و یا ورودبه صندوق پرداخت نمایند.
صندوق باید به نسبت بازیافت پسماند حاصل از هر یک از اقلام مزبور، مبالغ دریافتی را در اختیارواحدهای بازیافت کننده آن قلم از پسماند قرار دهد.
متخلفین به مجازاتهای تعیین شده در ماده (۱۶) قانون محکوم خواهند شد.
1- مواد پلیمری از قبیل پلاستیکها، PEP و لاستیک
2- کالاهای شیشه ای، کریستال
3- اشیای ساخته شده از فلزات ساده و آلیاژی
4- اشیای ساخته شده از چوب و نئوپان
5- کالاهای ساخته شده از کاغذ و مقوا
6- انواع روغنهای روانکار
7- کالاهایی که حداقل از دو جزء شیشه، فلز، پلیمر، سلولز تشکیل شوند.
8- لوازم برقی و الکترونیکی
9- انواع مصالح ساختمانی از نوع کانی های غیر فلزی
تبصره ۱ـ واحدهای تولیدی که از مواد اولیه بازیافتی استفاده می کنند، به ازای استفاده از اینگونه مواد ازپرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره ۲ـ واحدهای تولیدی که محصولات خود را صادر می کنند و یا واردکنندگانی که کالای خود رامرجوع می کنند، به ازای میزان کالای صادر شده و یا مرجوعی، از پرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهندبود.
تبصره ۳ـ تجدیدنظر در اقلام و مبلغ مذکور حسب مورد پس از طرح در کارگروه ملی با پیشنهاد سازمان‌و تصویب هیأت وزیران خواهد بود.
ماده ۱۳- تولیدکنندگان، واردکنندگان و کسانی که مسوولیت بسته بندی مواد و محصولاتی که منجر به‌ایجاد پسماندهای ویژه می گردند( از جمله سموم و کودهای شیمیایی)باید نحوه استفاده، نگهداری، حمل ونقل و دفع پسماندهای حاصل از مصرف و نیز اشیاء و موارد آلوده شده به آنها را پس از تایید مراجع ذی ربط،بر روی بسته‌بندی درج نمایند.
ماده ۱۴- وزارت اموراقتصادی و دارایی باید از طریق گمرکات، از ورود کالاهایی که بر اساس فهرست‌اعلام شده از سوی سازمان، دارای پسماند ویژه غیرمجاز می باشد جلوگیری نماید.
ماده ۱۵ – سازمان باید نسبت به تدوین فهرست کالاهایی که پس از مصرف، پسماند بیشتر یا پسماند بابازیافت مشکل تر و یا پسماند خطرناک ایجاد می کنند اقدام و شیوه‌نامه نحوه مدیریت آنها را تهیه و حسبمورد به دستگاه ذی ربط اعلام نماید.
ماده ۱۶ – مؤسسه استاندارد باید ظرف یکسال پس از ابلاغ این آیین‌نامه استانداردهای زیر را تدوین نماید:
1. استاندارد کاغذ و پلاستیک بازیافتی و موارد مجاز استفاده آنها از جنبه های فنی و بهداشتی .
2. استانداردهای کود آلی به خصوص کود کمپوست حاصل از پردازش پسماندهای عادی و کشاورزی.
3. استاندارد تاسیسات و تجهیزات مرتبط با مدیریت پسماندها از جمله دستگاههای زباله سوز و نوع‌پسماندهای مورد پذیرش از جنبه فنی و بهداشتی.
4. استاندارد علایم نشان دهنده نوع و جنس پلاستیکها و نیز پلاستیکهای قابل تجزیه در طبیعت.
5. استاندارد سایر مواردی که حسب مورد از سوی کارگروه ملی پیشنهاد می شود.
ماده ۱۷ – واحدهای بازیافت که با ضوابط زیست محیطی سازمان تطابق داشته باشند، از حداکثرتسهیلاتی که برای احداث و ادامه فعالیت واحدهای صنعتی در نظر گرفته می شود برخوردار خواهند بود.
تبصره ۱ـ در صورت پرداخت هرگونه یارانه یا تعلق نرخ ترجیحی برای حمایت از انواع کود شیمیایی،کودهای کمپوست نیز به همان میزان بهره مند خواهند شد.
تبصره ۲ـ وزارت نیرو باید برق حاصل از بازیافت را بر اساس تصویبنامه شماره .۱۶۸۲۵ت ۳۳۱۸۸مورخ ۱۳۸۴.۴.۸ خریداری نماید.
ماده ۱۸- سازمان مدیریت و برنامه ریزی باید با همکاری دستگاههای اجرایی ذی ربط در هر مورد،نسبت به تشخیص صلاحیت مشاوران و پیمانکاران ذی صلاح حقیقی و حقوقی اقدام نماید.
ماده ۱۹- تولیدکنندگان پسماندهای ویژه مندرج در جدول شماره (۱) ملزم به کاهش مقدار و یا شدت‌آلودگی پسماندها مطابق جدول مذکور بوده و باید پسماند تولیدی و ظرفیت فعالیت خود را در فرمهایاظهارنامه ثبت و به سازمان گزارش نمایند.
جدول مذکور حسب مورد با پیشنهاد سازمان (کارگروه ملی) و تصویب هیأت وزیران قابل تغییر می باشد.
متخلفین از مفاد این ماده به حداکثر مجازات مقرر در ماده (۱۶) قانون محکوم خواهند شد.
سازمان باید ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، نسبت به تهیه فرمهای اظهارنامه مربوط اقدام نماید.
جدول شماره (1):
موضوع ماده (۱۹) میزان پسماند و یا مشخصات آن نوع پسماندها تولید کنندگان پسماند حداکثر تا ۲۰درصد وزن روغن پایه تولیدی مجموع پسماندها واحدهای تصفیه دوم روغن حداکثر تا ۲.۵ درصد وزن کلرتولیدی پسماندهای جیوه ای خشک واحدهای کلر الکالی با سل جیوه حداکثر تا ۴ برابر وزن روی تولیدی‌مجموع پسماندها تولید روی به روش انحلال در اسید
ماده ۲۰ – کلیه تولیدکنندگان، واردکنندگان و توزیع کنندگان کالاو مواد باید مشخصات، مقدار و نحوه‌مدیریت پسماند ویژه خود را به شرح مندرج در اظهارنامه، به سازمان و دستگاه ذی ربط ارایه نمایند.
متخلفین از مفاد این ماده به مجازاتهای مقرر در ماده (۱۶) قانون محکوم خواهند شد.
ماده ۲۱ – پسماندهای دامپزشکی به عنوان پسماندهای ویژه کشاورزی، مشمول ماده (11) قانون می‌باشند.
ماده ۲۲- سازمان باید با رعایت ماده(۱۱) قانون، براساس کمی‌ت و کیفیت پسماندهای ویژه صنعتی،محلهای مناسب دفع آنها را مطالعه و به وزارتخانه های کشور و صنایع و معادن پیشنهاد نماید.
ماده ۲۳- سازمان باید ضوابط زیست محیطی محلهای دفع و دفن پسماندها اعم از ویژه و عادی راتعیین و به دستگاههای ذی ربط اعلام نماید.
ماده ۲۴- سازمان حسب مورد مرجع تشخیص حد تبدیل پسماند ویژه و عادی به یکدیگر براساس‌تعیین میزان و غلظت عامل خطرناک در پسماند می باشد.
ماده ۲۵- دستگاههای ذی ربط باید قبل از صدور مجوز محل دفن زباله ها و پسماندها نسبت به استعلام‌و اخذ تاییدیه وزارت نیرو در زمینه عدم تاثیرپذیری منابع آبی اقدام نماید.
ماده ۲۶- سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور باید در شرح خدمات مشاوران تهیه کننده طرحهای‌توسعه و عمران، اجرای
تبصره (۱) ماده (۱۲) قانون را منظور نماید.
ماده ۲۷ – وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، معیارهاو ضوابط موضوع ماده (۵) قانون را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده ۲۸- مدیریت اجرایی پسماندها باید از خدمات کارشناسان و متخصصین واجد شرایط( بطورترجیحی بهداشت محیط و محیط زیست) استفاده نمایند.
ماده ۲۹ – مراجع مسئول موضوع ماده (۷) قانون مدیریت پسماندها، به منظور کنترل انتشار آلودگی های‌ناشی از انتقال زبالهها و پسماندها به منابع آبی به ویژه منابع تامین کننده آب شرب، از دفع پسماندهای موجوددر آبراهه ها،منابع آبی و مخازن پشت سدها جلوگیری نمایند.
ماده ۳۰ – سوزاندن پسماند در محیط آزاد و یا در پسماند سوزهای غیر استاندارد و مغایر با ضوابط وشیوه نامه های مربوط، ممنوع است.
ماده ۳۱ – تخلیه کنندگان پسماندهای ویژه در اماکن غیرمجاز و همچنین خودروهای تخلیه کننده‌پسماندهای ویژه حسب مورد، به حداکثر مجازاتهای تعیین شده در مواد (۱۶) و (۲۰ ) قانون محکوم خواهندشد.
ماده ۳۲ – سازمان باید تا یکسال پس از ابلاغ این آیین‌نامه، بانک اطلاعاتی جامع پسماندها را باهمکاری دستگاهها و مدیریتهای اجرایی ذی ربط تهیه نماید.
ماده ۳۳ – نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه، تابع آیین‌نامه اجرایی حمل و نقل مواد خطرناک(موضوع تصویب نامه شماره .۴۴۸۷۰ت۲۲۰۲۹هـ مورخ ۱۳۸۰.۱۲.۲۷ هیأت وزیران) و اصلاحیه هایبعدی آن خواهد بود.
ماده ۳۴- کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه می‌نمایند باید مفاد کنوانسیون بازل را رعایت نموده و اطلاعات لازم را در اختیار سازمان (مرجع ملی کنوانسیون‌بازل) قرار دهند.
اشخاص حقیقی و حقوقی که مفاد کنوانسیون را رعایت نکنند یا اطلاعات نادرست به سازمان ارایه نمایندبه حداکثر مجازاتهای تعیین شده در ماده (۱۶) قانون محکوم خواهند شد.
ماده ۳۵ – زباله های دریایی و مصالح لایروبی دریایی تابع ضمیمه پنجم کنوانسیونMARPOL وکنوانسیون دفع مواد زاید در دریا بوده و کارگروه ملی باید در تدوین ضوابط و شیوه نامه های مربوط، مفادکنوانسیون مزبور را لحاظ نماید.
ماده ۳۶ – نیروهای انتظامی و مامورین سازمان، همچنین مامورین وزارت کشور، شهرداریها، دهیاریهاو بخشداریها درصورتی که وظایف ضابطین قوه قضاییه را زیرنظر دادستان تعلیم گرفته باشند از لحاظ‌اجرای قانون و آیین‌نامه و شیوه نامه های ناشی از آن در ردیف ضابطین قوه قضاییه قرار می گیرند.
وزارتخانه های کشور و دادگستری باید زمینه های آموزش، تنظیم و تدوین شیوه نامه نحوه اقدام ماموران‌مذکور را فراهم آورند.
مامورین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو باید نسبت به‌شناسایی، گزارش و پیگیری از تخلفهای مرتبط با این قانون اقدام نمایند.
ماده ۳۷ – دستگاههای مذکور در تبصره ماده (۶) قانون، باید در اجرای تکالیف این تبصره، برنامه‌سالانه خود را تنظیم و اعتبارات لازم را پیش بینی تا در قانون بودجه گنجانده شود.
ماده ۳۸ – سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور باید اعتبارات لازم جهت اجرایی شدن این آیین‌نامه رادر لوایح بودجه پیش‌بینی نماید.
ماده ۳۹ – دستگاههای مشمول ماده(۲۱) عبارتند از: وزارت کشور(بخشداریها)،سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور(شهرداریها و دهیاریها)، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت جهادکشاورزی، وزارت صنایع و معادن، وزارت بهداشت، درمان و آموزش‌پزشکی و وزارت راه و ترابری.
محمدرضا عارف – معاون اول رییس‌جمهور
کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط زیست در جلسه مورخ 19/12/1386 بنا به پیشنهاد شماره 39169-1 مورخ 1/7/1386 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده (11) قانون مدیریت پسماندها- مصوب 1383 و با رعایت جز (3) بند (ج) مصوبه شماره 56061/1901 مورخ 24/4/1386 شورای عالی اداری، ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته را به شرح زیر تصویب کرد:
ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماندهای پزشکی و پسماندهای وابسته
فصل اول- اهداف
ماده 1- اجرای این ضوابط در جهت دستیابی به اهداف زیر است:
الف- حفظ سلامت عمومی و محیط زیست در مقابل اثرات نامطلوب پسماندهای پزشکی.
ب- اطمینان از مدیریت اجرایی مناسب و ضابطه‌مند پسماندهای پزشکی.
پ- ایجاد رویه‌‌ای مناسب و ضابطه‌مند برای تولید، حمل، نگهداری، تصفیه، امحا و دفع پسماندهای پزشکی.
فصل دوم- تعاریف
ماده 2- عبارات و اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
الف- قانون مدیریت پسماندها: منظور قانون مدیریت پسماندها- مصوب 1383- است.
ب- سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
پ- وزارت: وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
ت- پسماندهای پزشکی ویژه: به کلیه پسماندهای عفونی و زیان‌آور ناشی از بیمارستان ها، مراکز بهداشتی، درمانی، آزمایشگاه های تشخیص طبی، و سایر مراکز مشابه که به دلیل بالا بودن حداقل یکی از خواص خطرناک از قبیل سمیت، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتغال، خورندگی و مشابه آن که به مراقبت ویژه(مدیریت خاص) نیاز دارند، گفته می‌شود.
ث- چهار دسته اصلی پسماند پزشکی: 1- پسماند عفونی 2- پسماند تیز و برنده 3- پسماند شیمیایی و دارویی 4- پسماند عادی.
ج- بیخطرسازی:اقداماتی که ویژگی خطرناک بودن پسماند پزشکی را رفع کند.
چ- سایر تعاریف مندرج در این ضوابط همان تعاریف قانون و آیین‌نامه اجرایی مدیریت پسماندها خواهد بود.
فصل سوم- حدود و اختیارات
ماده 3- وزارت، مسئول نظارت بر اجرای ضوابط و روش های مصوب است.
ماده4-اجرای ضوابط و روش های مصوب برای کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که پسماندهای پزشکی را در هر شکلی تولید، تفکیک، جداسازی، جمع‌آوری، دریافت، ذخیره، حمل، تصفیه، دفع و یا مدیریت می‌نمایند الزامی است.
ماده 5- مدیریتهای اجرایی پسماند موظفند براساس معیارها و ضوابط وزارت ترتیبی اتخاذ کنند تا سلامت، بهداشت و ایمنی عوامل اجرایی تحت نظارت آن ها تأمین و تضمین شود.
ماده 6- تولیدکنندگان پسماند موظف‌اند در جهت کاهش میزان تولید پسماند برنامه عملیاتی داشته باشد.
ماده7-کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به تأسیس مرکز درمانی اعم از بیمارستان، درمانگاه و کلینیک می‌نمایند، موظفند برنامه مدیریت اجرایی پسماند واحد یاد شده را به تایید وزارت برسانند.
ماده 8- پسماندهای پزشکی ویژه براساس تعریف مندرج در قانون، تا قبل از زمانی که تبدیل به پسماند عادی شوند، به عنوان پسماند ویژه محسوب می‌شوند.
فصل چهارم- طبقه‌بندی پسماندهای پزشکی
ماده 9- طبقه‌بندی پسماندهای پزشکی به شرح زیر است:
الف- عادی (شبه خانگی).
ب- پسماندهای ناشی از مراقبت‌های پزشکی (پسماندهای پزشکی ویژه)
فصل پنجم- تفکیک، بسته‌بندی و جمع‌آوری
ماده 10- کلیه مراکز تولیدکننده پسماند پزشکی (اعم از بیمارستان ها، درمانگاه ها، مراکز بهداشت، آزمایشگاه ها، مراکز تزریق، رادیولوژی‌ها، داندانپزشکیها، فیزیوتراپی‌ها، مطب‌ها و سایر مراکز تولید پسماند پزشکی، موظفند در مبداءتولید، پسماندهای عادی و پسماندهای پزشکی ویژه خود را با رعایت موارد زیر جمع‌آوری، تفکیک و بسته‌بندی کنند.
ماده 11- به منظور مدیریت بهینه پسماند، مراکز تولیدکننده پسماند پزشکی (اعم از بیمارستان ها، درمانگاه‌ها، مراکز بهداشت، آزمایشگاه ها، مراکز تزریق، رادیولوژی‌ها، داندانپزشکیها، فیزیوتراپی‌ها، مطب‌ها و سایر مراکز تولید پسماند پزشکی) موظفند اقدامات زیر را انجام دهند:
الف- ترجیح بر استفاده از کالاهایی با تولید پسماند کمتر و غیرخطرناک در مورد پسماندهای عادی (شبه‌خانگی) بیمارستانی، کالاهایی با تولید پسماند قابل بازیافت
ب- مدیریت و نظارت مناسب بر مصرف.
پ- جداسازی دقیق پسماند عادی از پزشکی ویژه در مبداءتولید پسماند.
ت- ترجیح بر استفاده از محصولات کم خطرتر به جایPVC، استفاده از رنگ های کم‌خطرتر به جای رنگ های با پایه فلز.
ث- اولویت استفاده از:
1. پاک‌کننده‌های زیست تجزیه‌پذیر.
2. مواد شیمیایی ایمن‌تر.
3. استفاده از مواد با پایه آب به جای مواد با پایه حلال.
ماده 12- هر واحد باید برنامه عملیاتی مدیریت پسماند پزشکی ویژه خود را تهیه و در صورت مراجعه نمایندگان سازمان یا وزارت ارایه دهد.
ماده13- تولیدکنندگان پسماند پزشکی موظفند پسماندهای تولیدی خود را شناسایی و آمار تولید را به تفکیک «عفونی»، «تیز و برنده»، «شیمیایی- دارویی» و «عادی» به صورت روزانه ثبت نمایند.
ماده 14- تولیدکنندگان باید پسماندهای پزشکی ویژه را به منظور اطمینان از حمل‌ونقل بی‌خطر، کاهش حجم پسماندهای پزشکی ویژه، کاهش هزینه‌های مدیریت پسماند و بهینه‌سازی و اطمینان از امحا، از جریان پسماندهای عادی مجزا نمایند.
تبصره- تفکیک انواع مختلف پسماندهای پزشکی برحسب چهار دسته اصلی از یکدیگر ضروری است.
ماده 15- کلیه پسماندهایی که روش امحای آن ها یکسان می‌باشند نیاز به جداسازی و تفکیک از یکدیگر ندارند.
ماده 16- پسماندهای حاوی فلزت سنگین خطرناک باید به طور جداگانه تفکیک شود.
ماده 17- در صورت مخلوط شدن پسماند عادی با یکی از پسماندهای عفونی، شیمیایی، رادیواکتیو و نظایر آن خارج کردن آن ممنوع است.
ماده18-پسماندهای پزشکی بلافاصله پس از تولید باید در کیسه‌ها، ظروف یا محفظه‌هایی قرار داده شوند که شرایط مندرج دراین بخش را دارا باشند.
تبصره- در صورتی که از روش اتوکلاو برای تصفیه پسماند استفاده می‌شود لازم است که کیسه پلاستیکی پسماندهای عفونی و Safety Box قابل اتوکلاو کردن باشد.
ماده 19- بسته‌بندی پسماند پزشکی ویژه باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که امکان هیچ‌گونه نشت و سوراخ و پاره شدن را نداشته باشد.
تبصره- از آنجایی که بسته‌های حاوی پسماند، معمولاً حجم زیادی را اشغال می‌کنند، این بسته‌ها نباید پیش از تصفیه یا دفع فشرده شوند.
ماده 20- اعضا و اندامهای قطع شده بدن و جنین مرده طبق احکام شرع جمع‌آوری و تفکیک می‌گردد.
ماده 21- پسماندهای تفکیک شده باید در ظروف و کیسه‌های مورد تایید قرار داده شوند.
ماده 22- کلیه پسماندهای تیز و برنده باید در ظروف (Satety Box) جمع‌آوری و نگهداری شود که این
ظروف باید دارای ویژگی ها زیر باشند:
الف- به آسانی سوراخ یا پاره نشوند.
ب- بتوان به آسانی درب آن را بست و مهروموم نمود.
پ- دهانه ظرف باید به اندازه‌ای باشد که بتوان پسماند را بدون اعمال فشار دست، در ظروف انداخت و
خارج کردن آن ها از ظرف ممکن نباشد.
ت- دیواره‌های ظرف نفوذناپذیر باشد و سیالات نتوانند از آن خارج شوند.
ث- پس از بستن درب، از عدم خروج مواد از آن اطمینان حاصل شود.
ج- حمل‌ونقل ظرف آسان و راحت باشد.
ماده 23- از کیسه‌های پلاستیکی برای جمع‌آوری و نگهداری پسماندهای تیز و برنده استفاده نشود.
ماده24-دستگاه متراکم‌کننده و فشرده‌ساز و خردکننده نباید در مورد پسماندهای پزشکی استفاده شود مگر آنکه قبل از استفاده از دستگاه فوق و یا همزمان، ضدعفونی و یا بیخطرسازی پسماندها، انجام شده باشد. ظروف جمع‌آوری پسماندهای تیز و برنده نیز نباید به وسیله هیچ دستگاهی متراکم شوند.
ماده 25- کیسه‌های پلاستیکی حدقل باید دارای ویژگی ها زیر باشند:
الف- برای جمع‌آوری و نگهداری پسماندهای غیر از پسماندهای تیز و برنده استفاده شوند.
ب- بیش از دو سوم ظرفیت پر نشوند تا بتوان در آن ها را به خوبی بست.
پ- با منگنه و یا روش های سوراخ کننده دیگر بسته نشوند.
ماده 26- ظروف با دیواره‌های سخت حداقل باید دارای ویژگی ها زیر باشند:
الف- در برابر نشت، ضربه‌های معمولی و شکستگی و خوردگی مقاوم باشند.
ب- باید پس از هر بار استفاده بررسی و کنترل شود تا از تمیز بودن، سالم بودن و عدم نشت اطمینان حاصل شود.
پ- ظروف معیوب نبایستی مورد استفاده مجدد قرار گیرند.
ماده27-معایعات، محصولات خونی و سیالات بدن نباید در کیسه‌های پلاستیکی ریخته و حمل شوند مگر آنکه در ظروف یا کیسه‌های مخصوص باشند.
ماده28-جنس ظروف نگهداری پسماند باید با روش تصفیه یا امحا سازگاری داشته باشد، همچنین ظروف پلاستیکی باید از پلاستیکهای فاقد ترکیب‌های هالوژن ساخته شده باشند.
ماده 29- پسماندهای سیتوتوکسیک باید در ظروف محکم و غیرقابل نشت نگهداری شوند.
ماده30-پسماندهای پزشکی باید پس از جمع‌آوری در ظروف و کیسه‌های تایید شده برای نگهداری و حمل، در داخل سطل با رنگ‌های مشخص قرار داده شوند. این سطل ها در صورتی‌که قابل استفاده مجدد باشند باید پس از هر بار خالی شدن، شسته و ضدعفونی شوند.
تبصره- جهت رفع آلودگی و گندزدایی از سطل ها، از روش های زیر استفاده می‌شود:
الف- شستشو با آب داغ حداقل 82 درجه سانتیگراد (180 درجه فاز نهایت) به مدت حداقل 15 ثانیه.
ب- گندزدایی با مواد شیمیایی زیر به مدت دست کم سه دقیقه:
1. محلول هیپوکلریت 500ppm کلر قابل دسترس.
2. محلول فنل 500ppm عامل فعال.
3. محلول ید 100ppm ید قابل دسترس.
4. محلول آمونیوم کواترنری 400ppm عامل فعال.
5. سایر مواد گندزدای دارای مجوز با طیف متوسط.
ماده 31- از سطوح شیب‌دار نباید برای انتقال و جابه‌جایی پسماندهای عفونی استفاده کرد.
ماده32-موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران موظف است با همکاری وزارت و سایر دستگاه های
اجرایی حسب مورد، استانداردهای ماده (3) قانون و ماده 16 آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها مربوط به پسماندهای پزشکی را ظرف سه ماه تهیه کند.
ماده 33- برچسب‌گذاری باید دارای ویژگی ها زیر باشد:
الف- هیچ کیسه محتوی پسماند نباید بدون داشتن برچسب و تعیین نوع محتوای کیسه از محل تولید خارج شود.
ب- کیسه‌ها یا ظروف حاوی پسماند باید برچسب‌گذاری شوند.
پ- برچسب‌ها با اندازه قابل خواندن باید بر روی ظرف یا کیسه چسبانده و یا به صورت چاپی درج شوند.
ت- برچسب در اثر تماس یا حمل، نباید به آسانی جدا یا پاک شود.
ث- برچسب باید از هر طرف قابل مشاهده باشد.
ج- نماد خطر مشخص‌کننده نوع پسماند باید به شکل مندرج در جدول شماره 2 پیوست شماره (3) که به مهر «پیوست تصویب نامه هییت وزیران» تایید شده است برای پسماند عفونی و پسماند رادیواکتیو و پسماند سیتوتوکسیک باشد.
ح- بر روی برچسب باید مشخصات زیر ذکر شود:
نام، نشانی و شماره تماس تولیدکننده.
نوع پسماند.
تاریخ تولید و جمع‌آوری.
تاریخ تحویل.
نوع ماده شیمیایی.
تاریخ بیخطرسازی.
ماده 34- مسئولان حمل‌ونقل پسماند، موظفند از تحویل گرفتن پسماندهای فاقد برچسب خودداری نمایند.
ماده 35- وقتی سه چهارم ظروف و کیسه‌های محتوی پسماند پزشکی ویژه، پر شد باید پس از بستن، آن ها را جمع‌آوری نمود.
ماده36- پسماندهای عفونی و عادی باید همه روزه (یا در صورت لزوم چند بار در روز) جمع‌آوری و به محل تعیین شده برای ذخیره موقت پسماند، حمل شوند.
ماده 37- باید جای کیسه‌ها و ظروف مصرف شده بلافاصله کیسه‌ها و ظروفی از همان نوع قرارداده شود.
ماده 38- سطل‌های زباله پس از خارج کردن کیسه پر شده پسماند، بلافاصله شستشو و گندزدایی شوند.
فصل ششم- نگهداری
ماده 39- نگهداری پسماندهای پزشکی باید جدا از سایر پسماندهای عادی انجام شود.
ماده 40- محل ذخیره و نگهداری موقت باید در داخل مرکز تولید زباله طراحی شود.
ماده 41- جایگاه نگهداری پسماند باید دارای شرایط زیر باشد:
الف- پسماندهای پزشکی باید در محل به دور از تأثیر عوامل جوی نگهداری شوند و وضعیت کلی بسته‌بندی یا ظرف آن ها در برابر شرایط نامساعد آب و هوایی مثل باران، برف، گرما، تابش خورشید و نظایر آن محافظت شود.
ب- جایگاه های نگهداری پسماندها باید به‌گونه‌ای ساخته شوند که نسبت به رطوبت نفوذناپذیر بوده و قابلیت نگهداری آسان با شرایط بهداشتی مناسب را فراهم آورد.
پ- جایگاه‌های نگهداری باید دور از محل خدمت کارکنان، آشپزخانه، سیستم تهویه و تبرید و محل رفت‌وآمد پرسنل، بیماران و مراجعان باشد.
ت- ورود و خروج حشرات، جوندگان، پرندگان و… به محل نگهداری پسماندها ممکن نباشد.
ث- محل نگهداری پسماند باید دارای تابلوی گویا و واضح باشد.
ج- محل نگهداری نباید امکان فساد، گندیدن با تجزیه زیستی پسماندها را فراهم کند.
چ- انبارداری این پسماندها نباید به شیوه‌ای باشد که ظروف یا کیسه‌ها پاره و محتویات آن ها در محیط رها شود.
ح- امکان کنترل دما در انبار نگهداری و نیز نور کافی وجود داشته باشد.
خ- سیستم تهویه مناسب با کنترل خروجی وجود داشته باشد. سیستم تهویه آن کنترل شود و جریان هوای طبیعی از آن به بخشهای مجاور وجود نداشته باشد.
د- امکان تمیز کردن و ضدعفونی محل و آلودگی زدایی وجود داشته باشد.
ذ- فضای کافی در اختیار باشد تا از روی هم‌ریزی پسماند جلوگیری شود.
ر- دارای سقف محکم و سیستم فاضلاب مناسب باشد.
ز- دسترسی و حمل‌ونقل پسماند آسان باشد.
س- امکان بارگیری با کامیون، وانت و سایر خودروهای باربری وجود داشته باشد.
ش- انبار دارای ایمنی مناسب باشد.
ص- محل بایستی مجهز به سیستم آب گرم و سرد و کف‌شوی باشد.
ض- چنانچه بیخطرسازی در محل اتاقک نگهداری تولید انجام می‌شود باید فضای کافی برای استقرار
سیستم‌های مورد نظر در محل نگهداری پسماند فراهم باشد.
ماده 42- محل نگهداری برای واحد کوچک می‌تواند شامل سطل های دارای سیستم حفاظتی واقع در این محل امن باشد.
ماده 43- بازدید از محل به منظور جلوگیری از نشت و با ایجاد عفونت توسط تولیدکننده صورت پذیرد.
ماده45-در صورت عدم وجود سیستم سردکننده، زمان نگهداری موقت (فاصله زمانی بین تولید و تصفیه یا امحا) نباید از موارد زیر تجاوز کند:
الف- شرایط آب و هوایی معتدل: 72 ساعت در فصل سرد و 48 ساعت در فصل گرم.
ب- شرایط آب و هوایی گرم: 48 ساعت در فصل سرد و 24 ساعت در فصل گرم.
ماده46-انواع پسماندهای پزشکی ویژه باید جدا از یکدیگر در محل نگهداری شوند و محل نگهداری هر
نوع پسماند باید با علامت مشخصه تعیین شود. به‌خصوص پسماندهای عفونی، سیتوتوکسیک، شیمیایی،
رادیواکتیو به هیچ‌وجه در تماس با یکدیگر قرار نگیرند.
فصل هفتم- حمل‌ونقل
ماده47-حمل‌ونقل در واحد تولیدکننده پسماند باید به صورت زیر صورت پذیرد:
الف- حمل پسماند در درون مرکز تولید پسماند به صورتی طراحی گردد که با استفاده از چرخ دستی یا گاری برای بارگیری و تخلیه آسان پسماند، امکان‌پذیر باشد.
ب- فاقد لبه‌های تیز و برنده باشد، به‌گونه‌ای که کیسه‌ها یا ظروف را پاره نکند.
پ- شستشوی آن آسان باشد.
ت- وسایل هر روز نظافت و ضدعفونی شوند.
ث- از چرخ‌دستی پسماند برای حمل مواد دیگر استفاده نشود و نشت‌ناپذیر باشد.
ج- از سیستم پرتاب برای انتقال زباله به محل نگهداری استفاده نشود.
ماده 48- تعویض وسیله حمل پسماند از انتهای بخش در بیمارستان برای انتقال به محل نگهداری موقت ضروری است.
ماده 49-در واحدهایی که حجم تولید پسماند کم است مانند مطب‌ها می‌توان از سطل زباله قابل شستشو، غیر قابل‌نشت، مقاوم و مجهز به کیسه‌های مقاوم برای حمل زباله استفاده شود.
ماده 50- تولیدکننده پسماند می‌توان حمل پسماند به محل امحا را از طریق قرارداد به شرکتهای صالح واگذار کند، نظارت بر حسن انجام کار برعهده تولیدکننده منطبق با ماده (7) قانون مدیریت پسماندها خواهد بود.
ماده 51- جابه‌جایی، حمل‌ونقل و بارگیری بسته‌ها و ظروف باید به‌گونه‌ای صورت پذیرد که وضعیت بسته‌بندی و ظروف ثابت مانده و دچار نشت، پارگی، شکستگی و بیرون‌ریزی پسماند نشوند.
ماده 52- حمل‌ونقل فرامرزی پسماند، تابع قوانین و ضوابط کنوانسیون بازل است.
ماده 53- بارگیری باید با شرایط زیر صورت پذیرد:
الف- واحد امحاکننده، از دریافت پسماندهای فاقد بر چسب اکیداً خودداری نماید.
ب- کارگران باید در مراحل مختلف بارگیری و تخلیه مجهز به پوشش مناسب مطابق دستورالعمل ماده (5) قانون مدیریت پسماندها که توسط وزارت تدوین شده است باشند.
پ- کیسه‌ها و ظروف را می‌توان مستقیماً در خودرو قرار داد.
ماده 54- خودرو حمل‌کننده پسماند باید دارای ویژگی ها زیر باشد:
الف- کاملاً سرپوشیده باشد.
ب- قسمت بار نفوذناپذیر و نشت‌ناپذیر باشد.
پ- قسمت بار دو جداره بوده و دارای سیستم جمع‌آوری و نگهداری شیرابه باشد.
ت- قسمت بار دارای سیستم ایمنی، ضد حریق و ضد سرقت باشد.
ث- بر روی بدنه خودرو در دو سمت و در سمت عقب، نماد بین‌المللی نوع پسماند و نام شرکت حمل‌کننده و شماره مجوز خودرو درج شود.
ج- از خودرو حمل پسماند برای حمل مواد دیگر با پسماندهای عادی استفاده نشود.
چ- اندازه خودرو متناسب با حجم پسماند باشد.
ح- ارتفاع درونی خودرو حدود 2/2 متر باشد.
خ- اتاق راننده از قسمت بار مجزا باشد.
د- امکان نظافت و ضدعفونی کردن داشته باشد. کف‌پوش خودرو از جنس فرش یا موکت نباشد و حتی‌الامکان پوششی یکپارچه و بدون درز داشته باشد.
ذ- در حین حمل‌ونقل و در زمان عدم استفاده قسمت بار قفل شود.
ماده55-خودروهایی که قسمت بارکش آنه قابل جدا شدن است، ارجح می‌باشند، به این ترتیب می‌توان قسمت بار را در واحد بارگیری قرار داد و یا از آن به عنوان انبار استفاده کرده و پس از پر شدن، آن را با یک
بارکش خالی، تعویض نمود.
ماده56- در مواردی که زمان نگهداری یا حمل طولانی‌تر از زمان های مندرج در ماده (46) است، باید از کامیون های با سیستم سردکننده استفاده کرد.
ماده 57- از مسیرهای کم‌ترافیک و کم‌حادثه برای رساندن پسماند به محل امحا استفاده شود.
ماده58-حمل‌ونقل پسماند پزشکی صرفاً توسط شرکتهای صلاحیت‌دار و براساس مجوز و فرمهایی صورت گیرد که توسط وزارت و سازمان صادر می‌شود و در صورت نیاز و درخواست باید به مسئولان نظارتی اعم از وزارت، سازمان و مأموران راهنمایی و رانندگی ارایه گردد.
تبصره- حمل‌وانتقال پسماند پزشکی توسط پست ممنوع است.
ماده 59- حمل پسماند، صرفاً به مقصد نهایی مشخص شده در مجوز و بدون اتلاف زمان صورت پذیرد.
ماده 60- جابجایی و حمل‌ونقل پسماندهای تفکیک شده پزشکی ویژه با پسماندهای عادی ممنوع است.
فصل هشتم- بیخطرسازی، تصفیه و امحا
ماده 61-انتخاب روش بیخطرسازی و امحای پسماندهای پزشکی ویژه بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع پسماند، کارایی روش ضدعفونی، ملاحظات زیست محیطی و بهداشتی، شرایط اقلیمی، شرایط جمعیتی، میزان پسماند و نظایر آن دارد.
ماده 62-هر تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه می‌بایست یکی یا تلفیقی از روش های بیخطرسازی، تصفیه و امحا را انتخاب و پس از تایید وزارت به اجرا گذارد.
ماده 63- مکان استقرار سیستم مورد استفاده در خصوص سیستم‌های متمرکز باید از نظر فنی و خروجی آلاینده‌ها به تایید سازمان برسد.
ماده 64- بیخطرسازی پسماندهای عفونی و تیز و برنده توسط مراکز عمده تولیدکننده پسماند پزشکی ویژه (مانند بیمارستان ها) و در شهرهای متوسط و بزرگ باید در محل تولید انجام شود تا مخاطرات ناشی از حمل‌ونقل و هزینه‌های مربوطه به حداقل برسد. در شهرهای کوچک و روستاها و مراکز کوچک، پسماندها می‌توانند در سایت مرکزی بی‌خطر گردند.
ماده 65- سایر مراکز تولید پسماند پزشکی ویژه (اعم از درمانگاه ها، مراکز بهداشت،آزمایشگاه ها، مراکز تزریق، رادیولوژی‌ها، داندانپزشکیها، فیزیوتراپی‌ها، مطب‌ها و سایر مراکز تولید پسماند پزشکی) می‌توانند در سایت‌های منطقه‌ای یا مرکزی، زباله تولیدی را بی‌خطر کنند و یا از امکانات بی‌خطرساز بیمارستان های مجاور استفاده کنند.
ماده 66- تحویل پسماند به واحدهای مرکزی تصفیه یا دفع فاقد مجوز دریافت نمایند.
ماده 67- واحدهای متمرکز بی‌خطرساز پسماند باید از وزارت و سازمان مجوز دریافت کنند.
ماده 68-مطابق ماده (7) قانون مدیریت پسماندها پس از تبدیل پسماند پزشکی ویژه به عادی،سازوکار مدیریت آن همانند پسماند عادی صورت می‌‌گیرد.
ماده 69- هر روش تبدیل پسماند پزشکی ویژه به عادی باید دارای ویژگی ها زیر باشد:
الف- دستگاه باید قابلیت غیرفعال‌سازی میکروبی اسپورهای باکتری (Microbial inactivation efficacy) به میزان حداقل تا (6) کاهش لگاریتمی در پایه را داشته باشد.
ب- محصولات جانبی سمی یا خطرناک در حین بیخطرسازی تولید نگردد.
پ- خطر و احتمال انتقال بیماری و عفونت را حذف نماید.
ت- مستندات مربوط به انجام فرآیند و بررسی صحت عملکرد دستگاه وجود داشته باشد.
ث- خروجی هر روش بایستی برای انسان و محیط زیست بی‌خطر بوده و به‌راحتی و بدون انجام فرآیند دیگری قابل دفع باشد.
ج- از لحاظ ایمنی دارای شرایط مناسب باشد و در کلیه مراحل کار، ایمنی سیستم حفظ شود.
چ- مقرون به‌صرفه باشد.
ح- توسط جامعه قابل پذیرش باشد.
خ- از نظر بهداشتی و ایمنی برای کارکنان و کاربران و…. بی‌خطر باشد و یا حداقل خطر را ایجاد نکند.
د- در راستای عمل به تعهدات بین‌المللی کشور باشد.
ذ- کلیه روش های مورد استفاده باید در قالب مدیریت پسماند به تایید مراجع صالح برسد.
ر-در زمان های اپیدمی و خاص وزارت معیار جدید و موقت متناسب با شرایط و حداقل تا (6) کاهش لگاریتمی در پایه (10) باکتریهای شاخص را اعلام می‌نماید.
ز- اعضا و اندامهای قطع شده بایستی مجزا جمع‌آوری و برای دفع به گورستان محل حمل شده و به روش خاص خود دفن شود.
تبصره- ضوابط و معیارهای روش های عمده تصفیه در پیوست شماره (2) که به مهر «پیوست تصویبنامه هییت وزیران» تایید شده است خواهد بود.
ماده 70- نصب هرگونه زباله‌سوز اعم از متمرکز و غیر متمرکز در شهرها ممنوع است.
ماده 71- استقرار هرگونه سیستم تصفیه یا امحای مرکزی منوط به انجام مطالعات ارزیابی اثرات زیست‌محیطی خواهد بود.
ماده72-با تغییر فناوری و روی کارآمدن فناوریهای نو، واحدهای تولیدکننده موظف به بررسی کارآیی این فناوریها و در صورت تایید، استفاده از آن ها به جای روش های قدیمی‌تر می‌باشند.
ماده 73- این ضوابط به عنوان ضوابط جایگزین هر نوع ضابطه قبلی در این خصوص تلقی شده و در صورت وجود موارد مشابه، این ضوابط معتبر و قابل اجرا است.